Professor Taeldeman postuum ereburger

De gemeenteraad van Oosterzele heeft op voorstel van Open Vld plus unaniem de titel van ereburger postuum toegekend aan Prof. Johan Taeldeman. Binnenkort herdenken we zijn 3e overlijdensverjaardag.

Johan Taeldeman (Maldegem-Kleit, 23 december 1943 – Balegem, 31 oktober 2017) was een Belgische taalkundige, die woonachtig was in Oosterzele en ook actief meewerkte om het Oosterzeels erfgoed mee in beeld te houden. Hij publiceerde veel over de Nederlandse fonologie en de Vlaamse dialecten.

Johan Taeldeman bij de voorstelling van het Woordenboek van de Oosterzeelse dialecten eind 2011

Taeldeman studeerde aan de Universiteit van Gent Germaanse filologie tot 1966. In 1976 werd hij er doctor in de letteren en de wijsbegeerte. Hij bleef lesgeven aan de UGent, waar hij Nederlandse taalkunde gaf. In 1995 werd hij lid van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (KANTL) in Gent.

Van 1996 tot 1999 was hij voorzitter van de Koninklijke Zuid-Nederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis. In 2001 werd hij doctor honoris causa aan de Université de Liège. Aan de UGent ging hij op 1 oktober 2004 met emeritaat. Als waardering voor zijn werk brachten tientallen bevriende taalkundigen het boek Schatbewaarder van de taal: Johan Taeldeman uit.

Hij was ondervoorzitter van de KANTL in 2006 en voorzitter in 2007. Naast talloze wetenschappelijk artikelen, schreef hij ook verschillende tijdschriftartikelen en boeken over fonologie en dialecten.

Taeldeman gaf ook meermaals kritiek op de achteruitgang van het taalgebruik op televisie in Vlaanderen. In 2007 verzette hij zich in een opiniestuk “Het Vlaamse taallandschap verschraalt” in De Standaard tegen de oprukkende tussentaal en pleitte hij voor de groei en bloei van een ‘Belgische’ variëteit van de Nederlandse standaardtaal.Tijdens zijn emeritaat bracht Professor Taeldeman het Oosterzeels Dialect in beeld. I.s.m. Erfgoedcel Viersprong Land Van Rode en de Oosterzeelse seniorenraad bracht hij in  2011 het  “Woordenboek van de Oosterzeelse dialecten” uit. Daarover zei hij het volgende:

‘Als ik rustig aan het wandelen ben door Balegem, leg ik mijn oor te luisteren. En dan hoor ik eigenlijk iets heel eigenaardigs. Er wordt bijna geen dialect meer gesproken, en dat is een verschijnsel in heel in Oost-Vlaanderen. En dus ook in Oosterzele wordt het dialect niet meer doorgegeven. Er is blijkbaar een soort schaamte ontstaan, en dus gaan de mensen maar een soort tussentaaltje spreken. Ouders geven het dialect niet meer door aan hun kinderen. Als je hen dan vraagt waarom ze geen Balegems, of Oosterzeels praten, dan hoor je vaak de opmerking we mogen niet van onze kinderen. Het dialect wordt een slaapkamertaal voor de ouders, voor ’s avonds als de kinderen het niet horen Dat is een veeg teken, want als een taal een marginale stempel krijgt, is het vijf voor twaalf. Het is dringend. Iedere (oudere) Oosterzelenaar die sterft, neemt een stukje taalkundig erfgoed met zich mee.’

Zijn werk, waarmee hij de Oosterzeelse woordenschat verzamelde resulteerde in een boek van 260 pagina’s waarin alle domeinen van het leven komen aan bod, van sport en spel tot fauna en flora, van verkeer tot voeding, van het weer tot het openbare leven.
Eerder maakte hij in 2005-2006  in het kader van een erfgoedproject met de vzw Erfgoedhuis, de Landelijke Gilde Balegem, de Stichting Levend Erfgoed en de gemeente Oosterzele werk van een inventaris van de duiventaal.

Eind deze maand herdenken we de 3e overlijdensverjaardag van Johan Taeldeman. Het werk van Professor Taeldeman rond het Oosterzeelse dialect mag dus niet onderschat worden. Hij was ook sociaal bekommerd en genoot ten volle van het onder de mensen zijn in Oosterzele, en in het bijzonder in Balegem.

Daarom kennen we aan Johan Taeldeman postuum de titel van ereburger van Oosterzele toe. Dit voorstel werd vooraf afgetoest bij de nabestaanden van Prof. Taeldeman, die dit voorstel als een mooie erkenning  zien voor zijn werk.

De beslissing viel tijdens de eerste gebroadcaste gemeenteraad van Oosterzele op 15 oktober. U kan het voorstel en debat rond de toekenning van die titel herbekijken via https://youtu.be/dq5vahyIp4Y?t=6896

Professor Taeldeman heeft nog een tijdje in Landskouter gewoond, in de Bakkerstraat.

het Woordenboek van de Oosterzeelse dialecten is verkrijgbaar bij de Erfgoedcel Viersprong (Erfgoedhuis, Sint-Antoniusplein 10 in Moortsele) voor €17,50
Share Button

Dialectenboek

Schepen Cottenie (vooraan links) met Professor Taeldeman, vertegenwoordigers van de plaatselijke werkgroepen, diensthoofd cultuur David De Landsheere en de erfgoedcoördinatoren van Viersprong Land van Rode

Op vrijdag 9 december wordt het woordenboek van de Oosterzeelse dialecten officieel voorgesteld aan het publiek. Dat gebeurt om 18u in de bibliotheek. Naar aanleiding van het boek zal de gemeenteraad haar zitting van woensdag 14 december voeren in het lokaal dialect.

Vier jaar geleden vroeg schepen van cultuur Paul Cottenie aan Professor taalkunde Johan Taeldeman om te werken aan een Oosterzeels dialectenboek. Taeldeman is afkomstig van Maldegem maar woont thans in Balegem en verbleef ook een tijdje in Landskouter. Hij is sinds 2004 met pensioen of, zoals men dat zo mooi zegt van professoren, met emiritaat.

Het gebruik van het dialect gaat snel achteruit, vandaar het initiatief om dit “immaterieel erfgoed” vast te leggen. In eerste instantie werd er met senioren gepraat, maar dit werkte niet vlot genoeg. Een nieuwe methode bestond erin om per deelgemeente werkgroepen op te richten.

Per deelgemeente (6) was er een centrale medewerker die op zijn beurt met 5 tot 7 medewerkers vergaderde. Men zocht naar ouderen die het dialect nog spreken en geboren en getogen zijn in de gemeente. In totaal hebben zo’n 56 medewerkers bijgedragen tot het woordenboek. Voor Landskouter waren dit Antoine en Gaby Heyerick, Danny De Bosscher, Simonne Govaert, Erna Tondeleir en Noel Minnaert. Noel vertegenwoordigde Scheldewindeke omdat hij van daar afkomstig is maar vergaderde mee met de groep uit Landskouter.

Water pompen in een peirdemande

Er werd gewerkt met vragenlijsten over bepaalde domeinen. Zo werd de concepten van het leven doorlopen: geboorte, jeugd, school, leger, vrijen, trouwen, zwanger, ziekte, dood. Telkens met de bedoeling om hierover zo veel mogelijk woorden en uitdrukkingen in het dialect te verzamelen. Water pompen in een peirdemande bijvoorbeeld betekent… onbegonnen werk.

Het boek zelf situeert de Oosterzeelse dialecten in het Vlaams dialectenlandschap. Binnen Oosterzele zijn er uiteraard lokale verschillen, in woordenschat en uitspraak. Vaak vond men een breuklijn tussen de noordelijke deelgemeenten Gijzenzele, Landskouter en Moortsele tegenover de zuidelijke Scheldewindeke, Oosterzele en Balegem. Er wordt ook aandacht besteed aan de spelling (hoe spel je dialect?) en aan de spraakkunst.

Maar het belangrijkste van het boek zijn uiteraard de lijst van zo’n 5.000 woorden die alfabetisch gerangschikt staan. Per woord vindt men zo het trefwoord in dialect, uitleg over de spraak, de zin (bvb. ‘schetsend’), een betekenisomschrijving, zinnen waarin het woord gebruikt wordt en waar mogelijk ook de etymologie (toelichting bij de herkomst van het woord). In het boek staan ook foto’s en tekeningen om sommige betekenissen te ondersteunen.

De bedoeling van het boek is om het dialect een positiever imago te geven. Het heeft ook een volkskundige en historische waarde omdat het een zekere leefwereld omschrijft.

Noel Minnaert bevestigde dat de samenkomsten plezierig waren. Veel woorden uit het verre verleden kwamen naar boven. Het was ook interessant om verhalen over volksfiguren te vertellen, zoals de klokkenluider van Scheldewindeke of de koster van Landskouter. Noel heeft ook de woordfiches helpen nakijken. Die werden dan op het einde van het project door de medewerkers van de Erfgoedcel Viersprong Land van Rode en vrijwilligers van de bibliotheek ingegeven in de computer.

cover van het woordenboek

Inwoners kregen de kans om vooraf in te tekenen op het woordenboek, dat een oplage kent van 1000 exemplaren. Vanaf 9 december kan u het kopen in de bibliotheek of online via de website van de Erfgoedcel voor €17,50.

Ook na de publicatie van het woordenboek zal Oosterzele beroep doen op de plaatselijke werkgroepen, voor het helpen vastleggen van erfgoed. Meer details worden op 9 december bekendgemaakt.

Share Button